Năm 2023, Lễ hội Đoan Ngọ diễn ra vào thứ Năm, ngày 22/6 theo lịch Gregorian. (Ảnh minh họa).
Theo truyền thuyết, sau một ngày thu hoạch thành công, nông dân vui mừng nhưng lại phải đối mặt với sự tàn phá của sâu bọ, khiến thu hoạch trở nên vô vọng. Mọi người không biết phải làm gì để khắc phục tình hình này, cho đến khi một ông lão tự nhận là Đôi Truân xuất hiện. Ông chỉ dân làm đàn cúng đơn giản mỗi nhà, bao gồm bánh tro và trái cây, sau đó ra trước nhà thực hiện thể dục. Mọi người lắng nghe ông và thực hiện theo chỉ dẫn, và không lâu sau đó, đàn sâu bọ đã bị đánh đổ và chết sạch.
Lão ông còn nói thêm rằng, hàng năm vào ngày này, sâu bọ trở nên rất nguy hiểm. Nếu chúng ta tuân thủ những lời dặn của ông, chúng ta sẽ có thể tiêu diệt chúng. Nhưng mọi người đã không biết ông đã đi đâu sau đó. Để tưởng nhớ sự kiện này, ngày này được gọi là “Tết diệt sâu bọ” hoặc “Tết Đoan ngọ” bởi vì lúc cúng thường diễn ra vào giữa giờ Ngọ.
Bánh cốm không thể thiếu trong ngày Tết Đoan Ngọ. (Ảnh minh họa).
Hiện tại, tại một số làng quê Việt Nam vẫn duy trì được những phong tục truyền thống và đặc biệt coi trọng ngày Tết. Sau khi kết thúc Tết Nguyên đán, có một ngày được gọi là “Tết diệt sâu bọ”, đây là dịp sum họp gia đình và có nhiều quy tắc tuân thủ liên quan đến cuộc sống của người dân. Do đó, dù con cháu có sống ở xa, họ vẫn cố gắng sắp xếp để trở về quê nhà. Vào thời điểm này, cây cối bắt đầu nở hoa và đậu trái, tạo ra hy vọng cho một mùa thu bội thu. Vì vậy, trái cây là một phần không thể thiếu trong bữa cỗ cúng. Ngoài ra, còn có những món ăn khác tùy thuộc vào phong tục và tập quán của từng vùng miền.
Vào dịp Tết Đoan Ngọ, mọi gia đình chuẩn bị các vật phẩm để cúng tổ tiên. Theo quan niệm, đây là thời điểm cây trái bắt đầu đơm hoa và kết trái, cúng tổ tiên để mong một mùa bội thu. Sau lễ cúng, có tục lệ giết sâu bọ. Cả gia đình quây quần bên nhau ăn các loại quả chua, rượu nếp, bánh tro… Để tiêu diệt sâu bọ và đuổi hết bệnh tật.
