Lừa đảo qua mạng và điện thoại đang trở nên ngày càng tinh vi và đã làm nhiều người rơi vào bẫy. Hãy theo dõi và tìm hiểu cách phòng tránh lừa đảo trên mạng để báo cáo cho an ninh mạng Việt Nam.
Trong thời đại hiện nay, công nghệ thông tin phát triển vượt bậc, mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ lừa đảo đối với người dùng internet và mạng di động. Các cá nhân và tổ chức xấu không ngừng nghỉ tìm cách chiếm đoạt tiền của người khác. Cách thức của chúng ngày càng tinh vi và khó phát hiện, khiến nhiều người không nhận ra và trở thành nạn nhân của bọn xấu. Vậy làm sao để phòng tránh những chiêu trò lừa đảo này? Hãy cùng MobileCity tìm hiểu để biết cách đối phó và báo cáo cho cơ quan chức năng để được hỗ trợ giải quyết.
Để tránh bị lừa đảo, chúng ta cần hiểu rõ về các hình thức mà những kẻ lừa đảo sử dụng để thực hiện hành vi xấu. Liệu có cách nào dễ dàng nhận biết những tình huống đó? Hãy cùng tìm hiểu ngay bây giờ.
Các hình thức lừa đảo trên mạng
Trên mạng và qua các cuộc gọi, lừa đảo xảy ra trong nhiều tình huống khác nhau. Dưới đây là các hình thức lừa đảo phổ biến:
Nhận quà từ bạn, tình nhân nước ngoài quen qua mạng
Các cá nhân dùng mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok, Viber… Để kết bạn, làm quen với người bị lừa và ban đầu xây dựng lòng tin bằng cách tặng những món quà nhỏ, tiền. Một số trường hợp còn tán tỉnh và trở thành tình nhân yêu xa qua mạng. Sau khi tạo dựng niềm tin tuyệt đối trong một khoảng thời gian, đối tượng sẽ thông báo gửi một món quà hoặc số tiền lớn (đủ để lừa đảo nạn nhân), và đưa ra lý do rằng việc vận chuyển qua đường hàng không sẽ tốn rất nhiều tiền, do đó nạn nhân cần phải trả phí vận chuyển. Sau đó, một kẻ người Việt Nam hoặc người nói tiếng Việt (hoặc bất kỳ ngôn ngữ nào mà bạn có thể hiểu) giả danh nhân viên sân bay, hải quan hoặc thuế vụ sẽ gọi điện thoại yêu cầu bạn chuyển tiền phí vận chuyển.
Đối tượng sẽ tìm ra nhiều lí do để nạn nhân chuyển tiền nhiều lần vào tài khoản ngân hàng mà đối tượng đã cung cấp. Khi nạn nhân không thể tiếp tục gửi tiền, đối tượng sẽ xóa ngay quan hệ trên Facebook, Zalo, Viber… Và cũng bỏ số điện thoại dùng để liên lạc với người bị hại. Lúc đó, nhận ra đã bị lừa thì đã quá muộn.
Đối tượng giả danh cơ quan chức năng, công an gọi điện thông báo điều tra
Hành vi lừa đảo khác là giả mạo các cơ quan như cảnh sát, công tố viên, tòa án hoặc cơ quan chính phủ. Tội phạm có thể sử dụng phần mềm Voice over IP để giả mạo số điện thoại và thông báo với nạn nhân rằng họ là nhân viên bưu điện hoặc viên chức cơ quan chức năng. Họ thông báo cho nạn nhân rằng họ nợ rất nhiều tiền cước điện thoại vì bưu kiện không nhận được thanh toán trong một thời gian dài hoặc có liên quan đến các vụ án nghiêm trọng. Trong giai đoạn này, tội phạm kết nối nạn nhân với một đối tượng khác giả là cán bộ công tác tại các cơ quan bảo vệ pháp luật như Công an, Viện kiểm sát, Tòa án. Họ nói rằng đang điều tra vụ án nghiêm trọng liên quan đến nạn nhân và có thể khởi tố họ. Điều này làm cho nạn nhân sợ hãi và không muốn cung cấp hoặc khai báo thông tin cá nhân của mình.
Tiếp theo, có thể yêu cầu người bị lừa chuyển tiền vào một tài khoản nhất định, cung cấp mã OTP để thực hiện giao dịch, hoặc tải ứng dụng giả mạo “Bộ Công an” và cung cấp thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng. Yêu cầu quyền truy cập xác nhận thông tin để xác định phạm vi điều tra. Sau đó, những kẻ xấu này sẽ chiếm đoạt tài khoản của nạn nhân và chuyển tiền từ nhiều tài khoản khác để lấy cắp tài sản.
Hack Facebook, Zalo nhắn tin mượn tiền
Đối tượng tạo tài khoản trên các mạng xã hội như Facebook, Zalo … Có thể đồng nhất hoặc chiếm dụng tài khoản mạng xã hội bằng cách xâm nhập vào tài khoản của người khác. Sau đó, họ sẽ gửi tin nhắn tới các tài khoản trong danh sách bạn bè và người thân của chủ tài khoản bị xâm nhập (bị giả mạo) để yêu cầu vay tiền.
Nạn nhân sẽ nhận được số tài khoản ngân hàng để chuyển tiền hoặc thông báo chuyển tiền giả có đường dẫn đến trang web giả mạo của ngân hàng. Nạn nhân sẽ được yêu cầu truy cập và xác minh thông tin. Kẻ lừa đảo sẽ sử dụng mã OTP của ngân hàng lấy từ nạn nhân để tiếp quản tài khoản ngân hàng trên mạng và chiếm đoạt toàn bộ số tiền trong tài khoản của nạn nhân.
Nhắn tin qua Messenger, SMS thông báo trúng thưởng
Facebook Messenger hay SMS thường được sử dụng để thông báo cho nạn nhân về việc trúng thưởng các tài sản có giá trị như xe máy, điện thoại, đồng hồ, máy giặt hoặc có thể là trúng tiền mặt dưới dạng phiếu quà tặng hoặc phiếu đổ xăng. Sau đó, đối tượng yêu cầu nạn nhân nạp tiền qua thẻ điện thoại hoặc chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng để hoàn thành thủ tục nhận thưởng.
Việc hoàn tất việc chuyển và nạp thẻ cần được thực hiện trong khoảng thời gian từ 60 đến 90 phút, và càng sớm càng tốt. Nếu không, giải thưởng sẽ được chuyển cho người khác. Ngoài ra, trang web đăng ký cũng cung cấp thông tin chi tiết về nhà tài trợ, bao gồm tên và địa chỉ của người trúng giải trước đó, cũng như ID của nhân viên hỗ trợ để nhận giải thưởng. Các biện pháp bảo mật và chuyển khoản sẽ được thực hiện theo yêu cầu của các bên liên quan.
Tư vấn đầu tư, đào tiền ảo, sàn ngoại hối
Một chiêu trò khác là sử dụng đối tượng liên hệ để kinh doanh đa cấp, đầu tư thông qua các sàn giao dịch tiền ảo, sàn ngoại hối hoặc khai thác tiền kỹ thuật số. Kẻ gian thường gọi điện tư vấn, gửi tin nhắn, đăng quảng cáo, mời khách hàng qua mạng xã hội (Zalo, Facebook…), Tổ chức các hội thảo lớn và mời những người tự xưng là chuyên gia trong lĩnh vực tài chính đến và chia sẻ kinh nghiệm của họ.
Các sàn giao dịch đều được quảng cáo là có nguồn gốc từ nước ngoài và liên kết với sàn giao dịch điện tử hàng đầu toàn cầu. Họ cam kết mang lại lợi suất cao và đảm bảo an toàn cho người đầu tư. Người dùng có thể rút tiền bất cứ lúc nào mà không cần đầu tư nhiều thời gian và kiến thức. Do đó, nhiều người đã tham gia đầu tư tiền kỹ thuật số. Tuy nhiên, sau một thời gian, sàn giao dịch thông báo đóng cửa vì bảo trì hoặc không thể truy cập được. Điều này dẫn đến việc khách hàng không thể đăng nhập hoặc mất hết tiền kỹ thuật số trong tài khoản của họ.
Đầu tư kinh doanh, chơi lan đột biến
Nghi phạm lợi dụng và tạo ra một hệ thống đầu tư kinh doanh, tham gia vào trào lưu chơi lan đột biến. Hiện nay, việc chơi lan đã trở thành một xu hướng tham gia phổ biến trong xã hội, thu hút nhiều tầng lớp và các thành viên khác nhau, trở thành mục tiêu của những kẻ tham lợi và tham lam. Các nhóm thường hình thành, thuê nhà để trồng lan trong vườn, sau đó lập các tổ chức, nhóm qua các trang mạng xã hội như Facebook, Zalo, Youtube, Tiktok,… Để quảng bá và quảng cáo lan, cung cấp trình chiếu, quay và phát trực tiếp. Họ tổ chức giao lưu, mua sản phẩm lan đột biến trực tiếp hoặc tham gia đấu giá trực tuyến với mức giá vô cùng cao.
Trong giao dịch trực tiếp, bên mua sẽ đến địa chỉ của bên thuê để tiến hành giao dịch. Sau khi giao dịch hoàn tất và tiền đã được thu, bên mua sẽ khóa tài khoản, chặn thông tin liên lạc và rời khỏi khu nhà thuê.
Giả mạo địa chỉ email của các cơ quan uy tín
Đối tượng sẽ sử dụng địa chỉ email tương tự như của tổ chức hoặc cá nhân để gửi và nhận thông tin qua thư điện tử. Họ giả mạo đối tác yêu cầu chuyển tiền hợp đồng vào tài khoản ngân hàng của mình và lợi dụng để chiếm đoạt.
Ép vay nặng lãi bằng cách chuyển nhầm tiền
Sau khi thu thập thông tin cá nhân như tên, số điện thoại và địa chỉ của người bị hại, những kẻ lừa đảo sẽ cố tình “chuyển nhầm” tiền cho nạn nhân. Họ sẽ liên hệ với nạn nhân, giả danh là người đòi nợ từ các công ty tài chính và yêu cầu nạn nhân trả lại một khoản tiền khác, tương tự như một khoản vay với lãi suất cực kỳ cao.
Khi người sở hữu tài khoản nhận được số tiền bất ngờ được chuyển “nhầm” cho mình, cần tuân thủ các bước sau: không tiêu tiền cho mục đích cá nhân, nếu số tiền thực sự bị chuyển nhầm, ngân hàng sẽ liên hệ để xử lý hoặc người nhận có thể tự liên hệ với ngân hàng để thông báo.
Lừa đảo xuất khẩu lao động
Các kẻ lừa đảo thành lập các công ty với văn phòng và nhân viên. Các công ty này hoạt động như doanh nghiệp đưa nhân viên đi làm việc ở nước ngoài và quảng cáo trên các mạng xã hội như Facebook, Zalo,…
Họ thậm chí còn có một trang web để quảng bá hoạt động kinh doanh và hình ảnh của mình, cũng như tuyển dụng và đào tạo nhân sự, cũng như là nơi người lao động đang làm việc ở nước ngoài.
Các đối tượng này còn thành lập các công ty mang tên tương tự, với mục đích lừa dối người lao động bằng cách đưa họ đi làm việc ở nước ngoài.
Lừa đảo môi giới việc làm
Với nhu cầu việc làm ngày càng tăng, đã xuất hiện một lớp vỏ công ty môi giới việc làm để đáp ứng nhu cầu của người lao động. Người lao động có thể tìm được công việc cả trong và ngoài nước với mức lương hấp dẫn, có thể kiếm được hàng nghìn đô la, thậm chí hàng chục nghìn đô la mỗi tháng.
Các công ty, tổ chức lừa đảo nhằm mục đích đánh lừa những thanh niên hay tin tưởng dễ dàng, muốn làm ít nhưng kiếm nhiều, mong muốn tìm công việc nhẹ nhàng có mức lương cao để nhận được tiền hoa hồng, chiết khấu.
Các cách phòng tránh lừa đảo trên mạng
Khi nhận được thông tin giống với một trong các trường hợp trên, hoặc nhận được lời đề nghị hoặc đe dọa yêu cầu chuyển tiền đến một tài khoản không quen thuộc, hãy tuân thủ các nguyên tắc sau đây:
Các nguyên tắc phòng tránh lừa đảo trên mạng
Nguyên tắc số 1: Giảm tốc để suy nghĩ sâu sắc.
Để đạt được mục tiêu, những kẻ lừa đảo sẽ tạo ra những tình huống gây áp lực mạnh đối với người nghe, nhằm làm mất đi khả năng suy luận và đánh giá của họ. Để tránh rơi vào tình huống này, hãy dành thời gian để đặt những câu hỏi nghi vấn, giúp bạn có suy nghĩ sáng suốt hơn và tránh sai lầm khi đưa ra quyết định vội vàng.
Nguyên tắc thứ 2: Kiểm tra ngay lập tức.
Hãy tìm hiểu về các tình huống tương tự để xác minh thông tin bạn nhận được một cách chính xác hơn. Khi nhận được tin nhắn hoặc cuộc gọi bất ngờ, hãy tìm số điện thoại của ngân hàng, cơ quan hoặc cá nhân liên quan và liên hệ trực tiếp với họ. Nếu sự việc là thật, họ sẽ xác nhận lại cho bạn. Nếu không, bạn đã biết rằng số điện thoại hoặc tài khoản mạng xã hội đã liên hệ với bạn là giả.
Nguyên tắc thứ 3: Dừng lại, không tiến hành việc gửi tiền hoặc cung cấp bất kỳ thông tin cá nhân nào.
Không có ai hoặc tổ chức nào tuyên bố sẽ thanh toán ngay lập tức và yêu cầu chuyển khoản mà không có biên lai, phiếu chi hoặc hóa đơn xác nhận. Vì vậy, nếu bạn cảm thấy giao dịch không đáng tin cậy, đừng chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân cho những đối tượng đó.
Các nhóm từ Trung tâm Giám sát An ninh Mạng Quốc gia (NCSC) và Google đang cùng nhau nỗ lực để giúp người dùng phát hiện/nhận biết kịp thời các dấu hiệu lừa đảo.
Để tham gia vào cuộc chiến chống gian lận, nếu bạn đã từng trở thành nạn nhân của các hình thức lừa đảo hoặc nhận cuộc gọi điện thoại, tin nhắn yêu cầu liên hệ, hãy thông báo cho NCSC để ngăn chặn những sự việc đáng tiếc xảy ra. Theo hướng dẫn dưới đây:
Hướng dẫn tố cáo lừa đảo trên mạng
Để tố cáo lừa đảo, hãy làm theo các bước sau trên trang canhbao.Ncsc:1. Truy cập vào trang này.2. Tìm và chọn mục “Gửi cảnh báo lừa đảo mạng”.
Bước 2: Điền thông tin, link web, tên miền, địa chỉ email giả mạo vào ô (1) và thêm thông tin bổ sung (2) về các tổ chức, cá nhân mà bạn nhận được thông tin lừa đảo. Các file ảnh, tài liệu liên quan, bạn có thể tải lên đám mây Google Drive, One Drive… Và phân quyền chia sẻ đường link tại ô (3).
Bạn nhập thông tin cá nhân vào các phần (4), (5) và (6).
Sau khi điền đầy đủ thông tin chính xác, bạn nhấn Gửi để hoàn tất.
Chúng ta đã cùng nhau khám phá về các hình thức lừa đảo, cách tránh và tố cáo chúng với Đội ngũ của Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia (NCSC), nhằm ngăn chặn kịp thời những hành vi lừa đảo của kẻ xấu.
Chúc bạn luôn đảm bảo an toàn và khôn ngoan trong mọi tình huống!
