Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra ở nhiều quốc gia phát triển, mang đến cho con người cơ hội thay đổi diện mạo của các nền kinh tế. Tuy nhiên, cách mạng này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ không thể đoán trước.
Trong thời gian gần đây, khái niệm “Cách mạng Công nghiệp 4.0” đã trở nên phổ biến trên truyền thông và mạng xã hội. Đồng thời, nó cũng mang đến những hy vọng về một cuộc “thay đổi đời” cho các doanh nghiệp tại Việt Nam nếu họ có thể khai thác được cơ hội này. Vậy, chúng ta nên hiểu cách mạng này như thế nào?
Định nghĩa về Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0.
Theo Gartner, Cách mạng Công nghiệp 4.0 (hoặc Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư) bắt nguồn từ khái niệm “Industrie 4.0” trong một báo cáo của chính phủ Đức vào năm 2013. “Industrie 4.0” liên kết các hệ thống nhúng và cơ sở sản xuất thông minh để tạo ra sự hội tụ kỹ thuật số giữa Công nghiệp, Kinh doanh, chức năng và quy trình bên trong.
Nếu khó hiểu định nghĩa từ Gartner, Klaus Schwab – người sáng lập và chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế Giới, đã trình bày một cái nhìn đơn giản hơn về Cách mạng Công nghiệp 4.0 như sau:
Cách mạng công nghiệp đầu tiên đã sử dụng sức mạnh của nước và hơi nước để đưa quy trình sản xuất vào cơ giới hóa. Cách mạng thứ hai đã sử dụng điện để tạo ra hàng loạt sản phẩm. Cách mạng thứ ba đã sử dụng công nghệ điện tử và thông tin để tự động hóa sản xuất. Và hiện nay, cách mạng công nghiệp thứ tư đang phát triển từ cách mạng thứ ba, kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
Theo ông Klaus Schwab, Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra với một tốc độ đột phá chưa từng có trong lịch sử. Khác với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, cuộc cách mạng 4.0 đang phát triển theo một hàm số mũ thay vì tuyến tính. Ngoài ra, nó đang tác động mạnh đến hầu hết các ngành công nghiệp trên toàn thế giới. Những thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến quy mô mà còn đặt ra thách thức cho cả hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị.
Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ diễn ra như thế nào?
Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ diễn ra trên 3 lĩnh vực chính là Công nghệ sinh học, Kỹ thuật số và Vật lý, theo định nghĩa của Klaus Schwab.
Các yếu tố quan trọng của CMCN 4.0 bao gồm Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet of Things (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data).
Trong lĩnh vực công nghệ sinh học, Cách mạng Công nghiệp 4.0 tập trung vào nghiên cứu để đạt được những tiến bộ đáng kể trong các ngành Nông nghiệp, Thủy sản, Y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu.
Cuối cùng, trong lĩnh vực Vật lý, chúng ta có robot thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái, các vật liệu tiên tiến như graphene, skyrmions và công nghệ nano.
Những lợi ích của Công nghiệp 4.0 là gì?
Các lợi ích tổng quát.
Quá trình sản xuất được thực hiện nhanh chóng hơn, tiết kiệm sức lao động, thu thập dữ liệu đầy đủ hơn và quyết định được đưa ra một cách nhanh nhẹn hơn.
Con người sẽ được thực hiện các hoạt động thú vị, lôi cuốn hơn mà không cảm thấy nhàm chán. Các công việc này sẽ được giao cho máy móc để thực hiện.
Để giảm tỉ lệ tử vong và bệnh tật cho người lao động, không nên có sự xuất hiện của con người trong những môi trường làm việc nguy hiểm.
– Kiểm soát được món hàng từ nguyên vật liệu cho đến khi thành hình và chuyển đến tay người tiêu dùng.
Đảm bảo chất lượng đồng nhất giữa các lô sản phẩm (vì máy tự động sản xuất, không phải công nhân làm).
Khi dữ liệu càng chi tiết và phong phú hơn, thuật toán machine learning sẽ hoạt động chính xác hơn và đưa ra những quyết định tốt hơn.
Các doanh nghiệp sẽ cắt giảm chi phí, nâng cao thị phần và thu được lợi nhuận.
Lợi ích với chính bạn.
Bạn cần giảm công việc hàng ngày, để có thời gian thoải mái hơn và có thể dành thời gian đi chơi cùng bạn bè, con cái và gia đình.
Nếu khả năng tư duy sáng tạo của bạn được khai thác hiệu quả để đưa công ty vào con đường Công nghiệp 4.0, bạn sẽ được thưởng lương cao hơn.
Môi trường làm việc đã đảm bảo sức khỏe của bạn hơn, không còn nguy hiểm từ máy móc, bạn chỉ cần giám sát.
Bạn có thể mua được các món đồ với giá thấp hơn (do doanh nghiệp giảm chi phí), chất lượng tốt và đồng nhất (do máy móc sản xuất, giảm tỷ lệ lỗi, ít can thiệp từ con người trong quá trình sản xuất).
Thức ăn, đồ uống của bạn sẽ được kiểm soát nghiêm ngặt hơn, tốt hơn và sạch sẽ hơn.
Môi trường sinh sống của bạn sẽ cải thiện vì chất thải được quản lý tốt.
Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra ở Mỹ, châu Âu và một số nước châu Á. Ngoài những cơ hội mới, nó cũng mang đến nhiều thách thức cho con người.
Cơ hội đi kèm với thách thức và nguy cơ trên toàn cầu.
Mặt phản diện của Cách mạng Công nghiệp 4.0 nằm ở khả năng tạo ra sự bất công. Đặc biệt là khả năng làm suy thoái thị trường lao động. Khi công nghệ tự động hóa thay thế lao động thủ công trong nền kinh tế, và khi robot thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, hàng triệu công nhân trên toàn cầu có thể đối mặt với nguy cơ thất nghiệp, đặc biệt là những người làm việc trong lĩnh vực bảo hiểm, môi giới bất động sản, tư vấn tài chính, và vận tải.
Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế thế giới đã đặt ra vấn đề này theo từng giai đoạn khác nhau. Giai đoạn ban đầu sẽ thách thức những công việc văn phòng, trí thức và kỹ thuật. Giai đoạn tiếp theo sẽ là lao động giá rẻ, có thể sẽ diễn ra chậm hơn. Với sự tiến triển của cuộc cách mạng này, trong vòng 15 năm tới, thế giới sẽ thay đổi về diện mạo, đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi.
Sau đó, bất ổn kinh tế phát sinh từ Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ dẫn đến bất ổn trong cuộc sống. Hậu quả của nó sẽ là những rối ren về chính trị. Nếu các chính phủ không hiểu rõ và chuẩn bị đầy đủ cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nguy cơ xảy ra bất ổn toàn cầu là hoàn toàn có thể.
Ngoài ra, sự thay đổi về cách thức giao tiếp trên mạng cũng mang đến nhiều rủi ro về tài chính và sức khỏe cho con người. Nếu thông tin cá nhân không được bảo vệ đúng cách, sẽ gây ra những hệ quả không thể đo lường trước.
Cuộc cách mạng công nghiệp thứ tư mang lại cơ hội và đồng thời cũng gặp phải nhiều thách thức đối với con người.
Việt Nam đang tiếp nhận xu hướng công nghiệp 4.0 như thế nào?
Ở Việt Nam, lãnh đạo Đảng và Nhà nước thường xuyên kêu gọi thúc đẩy Cách mạng công nghiệp 4.0 trong các hội nghị, hội thảo, diễn đàn… Và vào tháng 5/2017 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ban hành Chỉ thị cụ thể số 16/CT-TTg nhằm tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương tạo điều kiện tốt nhất cho sự tăng tốc phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 ở Việt Nam.
Công nghiệp 4.0 là một xu hướng công nghệ quan trọng mà Việt Nam cần đạt để tiếp cận với các nước phát triển trên thế giới. Công nghệ thông minh như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, tự động hoá, công nghệ in 3D và người máy là các yếu tố quan trọng của nền công nghiệp 4.0. Ông Trương Gia Bình – Chủ tịch HĐQT FPT cũng nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp Việt Nam cần có một lộ trình cụ thể để theo kịp xu hướng phát triển trong cách mạng công nghiệp 4.0.
Trong khóa đào tạo “Giám đốc điều hành (CEO) – Quản trị điều hành cao cấp kỷ nguyên 4.0”, có 250 CEO doanh nghiệp vừa và nhỏ ở thành phố Hà Nội tham gia vào tháng 10/2017. Trong chương trình này, ông Trương Gia Bình đã chia sẻ về quá trình tham gia cuộc cách mạng số của FPT trong những năm qua. Ông cũng đã phân tích và tiết lộ những kinh nghiệm thực tế đã giúp FPT trở thành đối tác của các tập đoàn hàng đầu thế giới trong các lĩnh vực như sản xuất máy bay, năng lượng và ô tô…
Các doanh nghiệp viễn thông như Viettel, VNPT – VinaPhone và MobiFone đã cam kết phát triển mạng 4G, 5G và cáp quang để xây dựng nền tảng cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Đồng thời, họ cũng đã cam kết phát triển đô thị thông minh tại các thành phố lớn trong nước.
Trong Hội thảo Năng lực cạnh tranh và phát triển trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 do Bộ Ngoại giao Việt Nam và Diễn đàn Kinh tế Thế giới WEF tổ chức ngày 17/11, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã tuyên bố rằng Việt Nam đã bỏ lỡ cơ hội trong ba cuộc cách mạng công nghiệp trước đây do điều kiện lịch sử, nhưng cơ hội trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 này là rất lớn. Ông cũng nhấn mạnh rằng Việt Nam cần chuẩn bị một cách nghiêm túc, toàn diện và tập trung để khai thác cơ hội phát triển đất nước.
